हकप्रद घोषणा गरेर जारी हुँदासम्मको लागि कति समय चाहिएला ? यसको जवाफमा ठ्याक्कै यति नै समय लाग्छ भन्न सकिन्न र धितोपत्र वोर्डले पनि यसको लागि लाग्ने समय अनुमान गरेर कुनै नियम पनि बनाएको छैन | हकप्रद सम्बन्धि छुट्टै कानुन चाहियो भनेर बारम्बार आवाज उठ्दा पनि अहिलेसम्म वोर्डको कानमा पर्नसकेको छैन |
हकप्रद धितोपत्र बजारमा एउटा विकृति बनिसकेको छ तैपनि हकप्रद व्यवस्थित बनाउने धितोपत्र बजारको तालुकी अड्डा भने चिरनिद्रामै छ | खासगरी लघुवित्तले वर्षैपिच्छे हकप्रद जारी गर्दै आउनुको पछाडी अवितरित शेयर लिलामी मार्फत प्राप्त हुने गैर-व्यवसायिक आम्दानी (प्रिमियम रकम) नै हो जुन वार्षिक खुद मुनाफा भन्दा कयौं गुणा बढी हुन्छ | यसैको लोभ र मोहमा परेर हरेक वर्ष लघुवित्तले हकप्रद घोषणा गर्दै आएका छन् |
हकप्रद जारी गर्ने लघुवित्तको भिडमा हालै मेरो माइक्रोफाइनान्स पनि शतप्रतिशत हकप्रद शेयर जारी गर्ने लाममा उभिएको छ | आर्थिक वर्ष २०७४/७५ को आम्दानीबाट १५ प्रतिशत बोनस जारी गरि ११ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गरेको कम्पनीले त्यसपछि कायम हुने पूँजीमा शतप्रतिशत हकप्रद जारी गर्ने प्रस्ताव गर्यो | तर अचम्म लाग्दो कुरो के भने थप पूँजी चाहिएको कम्पनीले किन नगद लाभांश वितरण गर्यो भन्ने हो | नगद लाभांश बाँडेको रकम समेत पहिले नै पूँजीकृत गर्न सकिने हुँदाहुँदै पनि नगद लाभांश बाँड्नुको औचित्य के थियो | कम्पनीलाई पूँजी चाहिन्छ भने भएको रकम किन बाँडियो ? उत्तर अनिर्णित छ |
उदाहरण जति पनि
मेरोको जस्तो उदहारण जति खोजे पनि भेटिन्छ | २६ प्रतिशत नगद लाभांश बाँडेको वोमी लघुवित्तले पनि अहिले आएर विशेष सभामा शतप्रतिशत हकप्रद जारी गर्ने प्रस्ताव गरेको छ | केहि समय अघि महुली लघुवित्तले पनि स्वतन्त्र जगेडा रकम पर्याप्त हुँदाहुँदै पनि हकप्रदको प्रस्ताव गरेको थियो | साथै नगद लाभांश समेत खाएको थियो | त्यस्तै नाड़ेप र उन्नति लघुवित्तले पनि साधारण शेयर बाँडफाँड गर्नासाथ हकप्रद मागेका थिए | यसमा पनि उही अवितरित हकप्रद बेचेर गैर-व्यवसायिक (प्रिमियम रकम) लाभ लिने निहित स्वार्थ लुकेको थियो | यसरी गैर-व्यवसायिक लाभ लिने छिद्र धितोपत्र वोर्डले दिएको हुँदा यसबाट हात्ती छिरेको वोर्डले पत्तो नपाएको भने पक्कै हैन |
हरियो घाँस बनेको हकप्रद
कतिपय कम्पनीले हकप्रद घोषणालाई मुल्य नघटाउने अस्त्रको रुपमा लिएर अल्झाउने मेसो गरेका छन् भने कतिपयले हकप्रदको हरियो घाँस देखाएर लगानीकर्ता रेट्ने अस्त्र पनि बनाएका छन् | यो भिडमा मेरो माइक्रोले भने घोषणा भएदेखि बुक क्लोजसम्म जम्मा ४ महिना १५ दिनमै हकप्रद जारी गरेर देखाएको छ | यसको अर्थ कम्पनीले चाहेमा यस्तो कार्य अझ कम समयमा पनि हुनसक्ने रहेछ भन्ने एउटा सन्देश गएको छ | हकप्रदको पछि लाग्ने बजार भएकोले यसलाई ‘हतियार’ बनाएर बारम्बार हकप्रद घोषणा गरेर कार्यान्वयन नगर्ने र पुनः हकप्रद जारी हुँदैछ भन्ने सूचना दिईरहने कम्पनीको कमि शेयरबजारमा छैन | कतिपय कम्पनीले हकप्रद जारी गर्ने प्रस्ताव संचालक समितिबाट घोषणा मात्र गरेर साधारणसभामा लाँदै नलगी त्यत्तिकै तुहाएका छन् भने कतिपयले साधारणसभाबाट पारित गराएर वोर्डसम्म नपुर्याएको घटना पनि पर्याप्त छन् | पछिल्लो समयमा पनि केहि कम्पनीले हकप्रद घोषणा गरेर त्यसलाई साधारणसभामा पारित गराए पनि जारी गर्ने तर्फ कुनै पहल गरेका छैनन् | गुराँस लाइफ इन्सुरेन्सले धितोपत्र वोर्डबाट हकप्रद जारी गर्न स्वीकृति लिए पनि जारी गरेन |
मेरो माइक्रोको हकप्रद घोषणादेखि बुक क्लोजसम्मको घटनाक्रम
गतिविधि र निर्णय |
मिति |
शतप्रतिशत हकप्रद शेयर जारी गर्ने निर्णय |
आश्विन ९ गते |
छैटौं वार्षिक साधारणसभाद्वारा पारित |
कार्तिक ९ गते |
धितोपत्र वोर्डमा हकप्रद जारी गर्न अनुमति माग्दै आवेदन |
मंगसिर २४ गते |
वोर्डद्वारा कम्पनीलाई टिप्पणी पठाएको |
पौष २५ गते |
कम्पनीद्वारा टिप्पणीको जवाफ |
पौष ३० गते |
हकप्रद विक्री गर्न स्वीकृति |
माघ १३ गते |
हकप्रदको लागि बुक क्लोज |
माघ २४ गते |
घोषित अलपत्र हकप्रद
कम्पनी |
साधारणसभाद्वारा पारित |
वोर्डमा आवेदन |
पछिल्लो अवस्था |
श्रीराम सुगर मिल्स (३ सय प्रतिशत) |
२०७३ चैत्र २८ |
२०७४ बैशाख २८ |
आवश्यक कागजात माग पश्चात २०७४ मंगसिर ८ मा अद्यावधिक
कागजात प्राप्त त्यसपछि अतिरिक्त कागजात माग र २०७४ फाल्गुनमा प्राप्त |
अपि पावर कम्पनी (२ सय प्रतिशत) |
पटक-पटक |
पटकपटक |
हकप्रद जारी गर्ने सम्बन्धि प्रस्ताव एकपटक मात्र हैन पटकपटक
साधारणसभाले पारित गर्दै वोर्डमा आवेदन गर्दै तर किन जारी भएन भन्ने प्रश्न
अनुत्तरित | |
रिडी हाइड्रोपावर (१ सय प्रतिशत) |
आश्विन २० गते |
हालसम्म नगरेको |
२०७५ आषाढ १९ गते घोषणा गरेर आश्विन २० गते पारित भएको भए पनि अझसम्म अनुमतिको लागि
आवेदन नगरेको | |
अरुण भ्याली हाइड्रोपावर (१ सय प्रतिशत) |
|
गरेको छैन |
२०७४ फाल्गुन ७ गते घोषित र २०७५ मंगसिर २८ गते पारित तर
अहिलेसम्म वोर्डमा आवेदन नभएको | |
बरुण हाइड्रोपावर |
२०७३ आषाढ २० गते |
२०७५ जेष्ठ २२ |
टिप्पणीको जवाफ प्राप्त भएको उल्लेख
गरिएको छ | |
सिर्जना फाइनान्स (६० प्रतिशत) |
२०७५ जेष्ठ १२ |
२०७५ आश्विन २ |
आश्विन २६ गते टिप्पणी पठाएको |
एसियन लाइफ इन्सुरेन्स (६० प्रतिशत) |
२०७५ आषाढ १९ गते |
२०७५ मंगसिर १९ |
टिप्पणीको जवाफ प्राप्त भएको उल्लेख
गरिएको छ | |
मल्टीपर्पोज फाइनान्स (८६५ प्रतिशत) |
२०७५ भाद्र ११ गते |
२०७५ जेष्ठ २७ गते |
पौष २५ गते टिप्पणी
पठाएको |
हाइड्रोइलेक्ट्रिसिटी डेभलपमेन्ट कम्पनी (शतप्रतिशत) |
२०७५ पौष ३० गते पारित |
गरेको छैन |
२०७५ श्रावण १४ गते सार्वजनिक भएको
निर्णय पारित गर्न ५ महिना लागेको छ | वोर्डमा
दर्ता गराएर स्वीकृति लिन कति समय लाग्ने हो निश्चित छैन | तर सरकारले हाल्नुपर्ने ५ अर्ब भने आइसकेको छ | |
ग्रामिण विकास लघुवित्त (५० प्रतिशत) |
२०७५ आश्विन ५ गते |
गरेको छैन |
पारित भएको पनि ४ महिना नाघिसकेको छ तर
अहिलेसम्म पनि स्वीकृतिको लागि प्रक्रिया शुरु नभएको | |
अहिले घोषणा भएका तर लगानीकर्ताले विर्सिसकेका हकप्रद सम्बन्धि सूचना अलपत्र अवस्थामा रहेका उदाहरण प्रशस्त छन् | घोषणा भएका हकप्रद सम्बन्धी थप विवरण तालिकामा प्रस्तुत गरिएको छ|
यी माथिका हकप्रद सम्बन्धि निर्णय, स्वीकृतिको लागि आवेदन नगर्नु गरेकाले पनि निरन्तर त्यसको पछि नलाग्नुले कम्पनीलाई थप पूँजी चाहिएको हो भन्ने पुष्टि गर्दैन | यसरी मनपरीरुपमा हकप्रद घोषणा गर्नुको कारण भाउ स्थिर राख्नु र हरियो घाँस देखाउनु बाहेक अरु केहि देखिन्न | यी त केहि नमुना मात्र संकलन गरिएको हो | यस्ता अनगिन्ती घटना रहेका छन् | यसका लागि वोर्डले अविलम्व हकप्रद सम्बन्धि स्पष्ट कानुन आवश्यक छ भन्ने संकेत गर्छ | तर वोर्डलाई यस्तो संकेतलाइ छोएको देखिन्न | बन्ने हकप्रद सम्बन्धि कानुनमा लिलामी प्रक्रियालाइ पूर्णत रोक लगाउनुको विकल्प छैन | यसो गर्नासाथ कम्पनीले अत्यनत आवश्यक परेमा मात्र हकप्रद जारी गर्नेछन | नत्र गैर-व्यवसायिक लाभको लागि जति पनि हकप्रद जारी गरिरहनेछन् |