ऊर्जा जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री वर्षमान पुनले नेपालको जलविद्युत् आयोजनाको विकासले दक्षिण एशियाली क्षेत्रको विद्युत् प्रणाली स्थायित्वको लागि ‘ब्याट्री स्टोरेज’ सुविधाको रुपमा काम गर्ने बताएका छन ।
भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीमा जारी अन्तर्राष्ट्रिय दिगो विकास शिखर सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै मन्त्री पुनले ऊर्जाको उपलब्धता, नाफा र प्रतिस्पर्धाका लागि क्षेत्रीय तथा उपक्षेत्रीय तहबाट संयुक्त पहल गरिनुपर्ने बताए । “दक्षिण एशियाका हरेक मुलुकमा विद्युत्को माग र आपूर्ति फरक फरक ढाँचाको छ । यसलाई ध्यान दिई उपलब्ध स्रोतमार्फत हाम्रो विद्युत् प्रणालीको अधिकतम प्रयोग र मूल्य घटाउन सकिन्छ”–उनले भने “भारतसँग भएको विद्युत् व्यापार सम्झौता कार्यान्वयनका लागि आवश्यक पूर्वाधार निर्माण गर्दै ऊर्जा क्षेत्रमा सहकार्य अगाडि बढिरहेको छ ।”
उनले विद्युत्को विकेन्द्रीकरण विकासमार्फत सस्तो मूल्यमा ऊर्जा उपलब्धता, विश्वसनीय तथा आधुनिक नवीकरणीय ऊर्जाको प्रयोग प्राथमिकतामा रहेको बताए । उनले ऊर्जा सहकार्यका विषयमा दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठन (सार्क) को ढाँचा, बिम्स्टेकका सदस्य राष्ट्रबीच भएको समझदारी एवं बङ्गलादेशसँग भएको ऊर्जा सहकार्य समझदारीको मर्मअनुसार अन्तर क्षेत्रीय विद्युत् ग्रीड अन्तर आबद्धतामा सँगसँगै काम भइरहेको उल्लेख गरे ।
मन्त्री पुनले कोइला, डिजेलमा आधारित तापीय ऊर्जालगायतमा बढी भर पर्दा यसले वातावरणीय प्रदूषण र विश्वव्यापी रुपमा तापक्रमको वृद्धि नेपाल जस्तो देशका लागि गम्भीर चासोको विषय बन्दै आएको स्पष्ट पारे । उनले नेपालमा उपलब्ध जलस्रोतको बहुउद्देश्यीय जलाशयुक्त आयोजनाको निर्माण गरी जलवायु परिवर्तनका कारणले सिर्जित चुनौतीको न्यूनीकरण गर्न समेत सहयोग पुग्नेमा जोड दिए ।
उनले भने, “जलाशयुक्त जलविद्युत् आयोजनाको निर्माणमार्फत जलस्रोतको बहुआयामिक प्रयोगले यस क्षेत्रको विद्युत् मागलाई पूरा गर्न मात्रै योगदान गर्ने छैन कि यसले छिमेकी मुलुकले समेत खानेपानी, सिँचाइ, बाढी नियन्त्रण र जलयातायातका लागिसमेत फाइदा लिन सक्नेछन् ।”
मन्त्री पुनले ऊर्जा तथा जलस्रोत क्षेत्रको साझा फाइदाका लागि सँगसँगै सहकार्य गरी विश्वमै क्षेत्रीय विद्युत् व्यापार तथा सीमापार ग्रीड अन्तर आबद्धताका लागि सफल नमूना मोडल बनाउन सकिने बताए । उनले साझा विद्युत्को बजारको निर्माण गरी क्षेत्रीय तथा उपक्षेत्रीय विद्युत् सुरक्षाका लागि गम्भीर भएर पहल कदमी गर्न आग्रह गरे ।
नेपाल सङ्घीय प्रणालीमा गएको उल्लेख गर्दै मन्त्री पुनले यसको कार्यान्वयनका लागि संघीय संरचनाअनुरुपको प्रदेशस्तरीय विद्युत् वितरण कम्पनीको स्थापना गर्ने गरी नयाँ विद्युत् ऐन ल्याउन लागिएको जानकारी दिए । उनले यसले बहुखरीदकर्ता र बिक्रेताको बजारका लागि मार्ग तय गर्ने बताए ।
आन्तरिक विद्युत् उद्योगलाई प्रतिस्पर्धी बनाउन सरकारले विद्युत् उत्पादन कम्पनी, राष्ट्रिय ग्रीड कम्पनी र विद्युत् व्यापार कम्पनी स्थापना गरिसकेको र विद्युत् नियमन आयोग स्थापना गरी सञ्चालनको क्रममा रहेको बताए । उनले आगामी पाँच वर्षभित्रमा सम्पूर्ण नेपाली नागरिकलाई विद्युत् पु¥याउने र पाँच हजार मेगावाट विद्युत् सीमापार विद्युत् व्यापार गर्ने लक्ष्यका साथ काम भइरहेको उल्लेख गरे । यसका लागि गत वर्ष सरकारले ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ क्षेत्रको वर्तमान अवस्था तथा भविष्यको मार्गचित्र समेटिएको श्वेतपत्रमार्फत दश वर्षमा १५ हजार मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्ने र प्रतिव्यक्ति विद्युत् खपत एक हजार ५०० युनिट पु¥याउने लक्ष्य तय गरी सोही अनुसारको काम गरिरहेको बताए ।
