मालवाहक ट्रक लोडअनलोडको कामलाई मुख्य पेशा बनाउदै आएकी रोल्पा नगरपालिका ४ की सर्मिला वुढा लकडाउन पछि बेरोजगार छिन् । उक्त पेशाबाट उनले दैनिक सरदर एक हजार आम्दानी गर्थिन । लक डाउन पछि भने मालबाहक गाडी आवतजावत हुन छोडेसंगै उनको पेशा संकटमा मात्रै परेको छैन अन्य वैकल्पिक रोजगारी नहुदा दैनिकी चलाउन निकै मुस्किल भएको छ । छोराछोरी पढाउन, स्वास्थ्योपचार गर्न र घरको दैनिकी चलाउदन सो पेशाले उनलाई सघाउदै आएको थियो ।
सर्मिला मात्र हैन कोरोना भाइरसको फैलदो संक्रमण संगै लम्बिएको लकडाउनले असंगठित क्षेत्रमा काम गर्ने रोलका धेरै महिला मजदुरहरुले रोजगारी गुमाउन थालेका छन् । भवन तथा सडक निर्माणमा अल्पकालिन रोजगारी पाएका तथा गाडीमा मालसामान लोडअनलोड गरेर घर व्यवहार चलाउदै आएका महिला मजदुरहरु यसबाट वढी प्रभावित भएका छन् ।
लकडाउनले सरकारी योजना कार्यन्वयनमा ल्याएको सुस्तता र निर्माण सामाग्रीमा भएको मुल्यवृद्धीले नीजि भवनहरु पनि निर्माण हुन छाडेकाले आफुहरुले रोजगारी गुमाउदै जान थालेको महिला मजदुरहरुको भनाई छ । लकडाउनको पहिलो महिना त्रासले निर्माणका काम हुन सकेका थिएनन् । पछिल्ला दिनमा केही सरकारी योजनाको निर्माण कार्य सुरु भएपनि महिलाहरु ती काममा बंचित भएका बताएका छन् । निर्माण सामाग्रीमा भएको आकाशिदो मूल्य वृद्धिका कारण नीजि भवन समेत बन्न नसक्दा महिला मजदुरहरु मारमा परेको नेपाल ट्रेड यूनियन कांग्रेस, रोल्पाका उपाध्यक्ष भावना शर्माको भनाई छ ।
सरकारी तथा नीजि भवन निर्माणमा बालुवा, ईटा र ढुंगा ओसारपसार कार्यमा महिला श्रमिक प्रयोग हुने गर्दछन् । ‘‘जोखिमपूर्ण काम गर्न बाध्य महिलाहरुको ज्याला भने पुरुषको भन्दा कम हुने गरेको छ । समान काम गर्दा ज्याला चाहिँ असमान हुन्छ,’’ महिला मानव अधिकार रक्षक संजाल रोल्पाका अध्यक्ष तीर्था आचार्यले भनिन् । समान काम गर्ने महिला र पुरुषको ज्यालामा दैनिक ५० देखी १०० रुपैयाँको अन्तर हुने गरेको आचार्यले बताइन् । कम जोखिम मानिने सीपमुलक काम भने पुरुषले गर्दै आएका छन् । श्रमिक महिलाहरुले सीप सिक्ने अवसर नै नपाउने आचार्यको भनाई छ ।
मध्य वैशाखबाट सरकारी योजनाका केही निर्माणकार्य सुरु भएपनि सबैले रोजगारी पाउने अवस्था नभएको निर्माण व्यवसायी आईतराम घर्तीले बताए । आफ्नो साईटमा ३ दर्जन बढी श्रमिकले काम गरिरहेको बताउदै महिला र पुरुष भनेर आफुले काममा बिभेद नगरेको घर्तीको भनाई छ । ज्याला पनि काम हेरेर निर्धारण गरेको र कामको आधारमा ज्याला दिने गरेको घर्तीको भनाई छ ।
लकडाउन पूर्व घर निर्माणका काम गर्दै आएकी रोल्पा नगरपालिका १ की दिलकुमारी पुन पनि यतिबेला बेरोजगार छिन् । दुई महिना बितिसक्दापनि काम खुल्ने ठेगान छैन नभएको पुनले बताइन् । घरको दैनिकी चलाउन निकै समस्या परेको पुनको भनाई छ । ‘‘लकडाउन अघि काम गरेर जम्मा गरेको पैसाले केही दिन जुगारा चलाए पनि अहिले छिमेकीसंग ऋण गरेर साँझ बिहानको छाक टारेको छ,ु’’ पुनले भनिन् ।
द्धन्द तथा अन्य कारणले श्रीमान गुमाएका अधिकांश एकल महिलाहरु लकडाउनले दोहोरो पिडामा परेकोमानव अधिकारका लागि एकल महिला समुहका अध्यक्ष तुलसा आचार्यले बताइन् । घरको खर्च आफै व्यवस्था गर्नु पर्ने एकल महिलाहरु ऋण खोज्दा सहजै नपाउने पिडामा रहेको अध्यक्ष आचार्यले भनाई छ । ‘‘श्रीमान नभएका कारण साहुले ऋण पनि सहजै नदिदा र वैकल्पिक रोजगारी गुमेसंगै सरकारले दिने सामाजिक सुरक्षाको भरमा परिवार पाल्न बाध्य छन् ।’’ आचार्यले भनिन् ।
स्थानीय शान्ति समिति रोल्पाको अभिलेख अनुसार सशस्त्र द्धन्दमा श्रीमान गुमाएका एकल महिलाको संख्या ३२३ जना छन् । सात जना महिलाका श्रीमान हाल सम्म वेपत्ता रहेको अभिलेखमा उल्लेख गरिएको छ ।