पर्साको
सखुवा प्रसौनी गाउँपालिका–३ स्थित कौवा वनका ४० वर्षीय जुलन माझीलाई अन्तर्राष्ट्रिय
श्रमिक दिवसबारे केही जानकारी छैन । दैनिक मजदुरीमा व्यस्त रहने माझीलाई आइतबार पनि
कामले फुर्सद छैन । उनी आइतबार
पनि पाल्पाको रामपुरमा सडक निर्माणका काममा बिहानैदेखि खटिएका
छन् ।
दश
वर्षको उमेरदेखि सडक,
भवन तथा पुल, पुलेसा, सामान ओसारपसारजस्ता विभिन्न क्षेत्रमा मजदुरी गर्दै आएका छन् उनले ।
यसरी नै उनले करिब
तीन दशक बिताए ।
श्रमिक
दिवसको दिन पनि उनले आराम
गर्ने समय पाएका छैनन् । उनी भन्छन् , 'श्रमिक दिवस भनेको
के हो ? हामीलाई त काम नै ठूलो छ, काम गरिएन भने घरमा चुल्हो
बल्दैन, अहिलेसम्म श्रमिक दिवसको दिन ठेकेदार, साहुले बिदा दिएको पनि पत्तो छैन, आफ्नै काममा
दैनिकी बितिरहेको छ ।'
उनी मजदुरी
गरेवापत दैनिक रु ६०० ज्याला बुझ्छन् ।
त्यसैबाट चार छोराछोरी र श्रीमतीको पालनपोषण गर्नुपर्ने बाध्यता छ । सोही ठाउँकै २५
वर्षीय राजु माझी मजदुरीमै व्यस्त छन् ।
बिहानदेखि
साँझसम्म सडक कालोपत्र गर्ने काममा खट्छन ।
आइतबार परेको मजदुर दिवसबारे आफू पनि बेखबर रहेको उनले
बताए ।
'श्रम
नगरी खान पुग्दैन,
अर्काले कमाएर देला भन्ने आश छैन, घरमा छोराछोरी,
श्रीमती पाल्नै प¥यो, आफ्नो दुःख आफैसँग छ, हामीलाई दैनिक काम गर्ने
अवसर पाए भयो, भरसक आफ्नै गाउँ–ठाउँमा काम पाएमा परिवारका
साथ बस्न पाइन्थ्यो,' उनले भने ।
गुल्मी
जिल्लाको कालीगण्डकी गाउँपालिका–४ पुर्तिघाटका ३० वर्षीय टीकाराम पुनलाई घरको गारो
लगाउन भ्याइनभ्याई छ । मे १ तारिख अर्थात् आज मनाइने श्रमिक दिवसबारे उनलाई जानकारी
भए पनि यस दिवसले आफूहरूको जीवनस्तरमा कुनै फरक ल्याउन नसकेको उनी बताउँछन ।
यसैले
आज पनि काममै ब्यस्त छन् उनी ।
उनी यस
अनौपचारिक क्षेत्रमा गएको पाँच वर्षदेखि श्रम गर्दै आएका
छन् ।
उहाँको दैनिक ज्याला रु ७५० छ । उनी भन्छन्,
'एक
दिन काम छाडियो भने रु ७५० गुम्छ,
ठेकेदारले घण्टा गन्ती गरेरमात्रै ज्याला दिन्छन्, श्रमिक दिवस भनेर कहिल्यै छुट दिँदैनन्, एक दिन
रमाएर के गर्नु, पेट पाल्नै प¥यो
।'
श्रमिक
दिवस मनाइरहँदा समयानुसार श्रमिकको पारिश्रमिक वृद्धि, गाउँघरमा
नै रोजगारी, विदेशिएकालाई स्वदेशमै बस्ने वातावरण मिलाइदिन
सरकारसँग उनको अनुरोध
छ ।
रामपुर
नगरपालिका–७ बहखोलाका बस्ने ४२ वर्षीय नेत्रबहादुर रानाले छ वर्षदेखि मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन
गर्दै आएका छन् ।
दैनिक आठ घण्टा खटेर काम गरेवापत रु ७५० ज्याला पाउँछन
। रामपुर
क्षेत्रमा हाल छवटा घर बनाउने जिम्मेवारी लिएका रानालाई कामको व्यस्तताले
श्रमिक दिवस मनाउने फुर्सद नै छैन ।
सरकारले
श्रमिक मजदुरको हकहितका लागि काम गर्छौँ भने पनि अहिलेसम्म उपलब्धि केही नदेखिएकामा
उनी गुनासो
गर्छन् ।
चुनाव आएसँगै नेता,
कार्यकर्ताले उहाँलाई धेरै आश्वासन पनि देखाए । तर निर्वाचन सकिएपछि
भने नेता दैलोमा फर्केर नआउने प्रवृत्ति रहेकाले मजदुरका समस्या सम्बन्धित निकायमा
पुग्न नसकेको उनी बताउँछन् ।
'हामीजस्ता
तल्ला स्तरका श्रम गरेर जीवन धान्नेका लागि नेताले गर्ने केही होइन, सधैँ झुट्टा
आश्वासनमात्रै दिन्छन्, हाम्रो माग भनेको बजारमा हरेक सामानको
महङ्गी बढिरहेको छ, सोअनुसार पारिश्रमिक वृद्धि हुनुप¥यो, निरन्तर काम पाए भयो,' उनले भने ।
निस्दी गाउँपालिका–४ मित्यालका १७ वर्षीय खुमबहादुर खाम्चा आइतबार घरको गारो लगाउने, सिमेन्ट बोक्ने
काममा व्यस्त देखिन्छन् ।
मे
१ तारिखमा अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस मनाइरहँदा उनलाई भने दिनभर काम गरेको
ज्यालाले घरमा बिहान–साँझ खाद्यान्नको जोहो पुग्छ भन्नेतिर मात्रै ध्यान छ । पारिवारिक
अवस्था नाजुक हुँदा कक्षा ६ मा अध्ययन गरिरहेका उनी बीचमै छाडेर विभिन्न
ठाउँमा घर भवन,
पुल पुलेसा, सडक निर्माणलगायतका क्षेत्रमा
दैनिक मजदुरी गरी बुझेको ज्यालाबाट घर धान्नुपर्ने बाध्यता छ ।
सरकारले
श्रमिक मजदुरको हकहितका लागि उपलब्धिमूलक काम गर्न नसक्दा यसरी अनौपचारिक क्षेत्रमा
काम गर्ने प्रायः सबै मजदुर असन्तुष्ट छन् । राज्यले तोकेको न्यूनतम पारिश्रमिक पनि
पाउन नसकेको श्रमिकहरूको गुनासो छ । उनीहरूको गुनासो छ– उहिलेको ज्याला अहिले छ, तर महङ्गीको
हिसाब गर्ने हो भने दैनिक ज्यालाले खानलाउनै पुग्दैन ।
आज
मे १, अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस । विश्वमा अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक आन्दोलनलाई
उत्सवका रूपमा मनाइने पर्व हो आज । विश्वका कैयौँ देशमा सार्वजनिक बिदा नै दिएर मजदुर
दिवस मनाइन्छ । तर खास मजदुरी गर्ने वर्ग भने यो दिवसबाट नेपालमै पनि बेखबर रहने गर्दछ
।
देशमा
अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस मनाइरहँदा दैनिक ज्याला मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन गर्ने
मजदुरहरू भने श्रममै रहन्छन् र बेखबर हुने गर्दछन् । यहाँका लाखौँ श्रमिक अनौपचारिक
क्षेत्रमा कार्यरत छन् । त्यसैले यो वर्गका श्रमिकले आजका दिनको बिदा या सुविधा पाउँदैनन्
।
यसरी
जसको अधिकारका लागि सरकारले सार्वजनिक बिदा नै दिएर पर्वको आयोजना गर्छन् ती श्रमिक
आज पनि श्रममै रहन्छन् ।