क्षमता र योग्यता भएर पनि छायाँमा परेका राष्ट्र बैंकका डाक्टरद्वय भट्ट र श्रेष्ठ

नेपाल राष्ट्र बैंकको गभर्नर नियुक्ति अहिले नेपालका अर्थ र वित्तमात्र होइन, समग्र राजनीतिक क्षेत्रलाई पनि प्रभावित पार्दैछ। गत फागुन २५ गते गभर्नर नियुक्ति गर्ने प्रक्रिया सुरु भए तापनि सरकार अझै निर्णय लिन सकेको छैन। दुई तिहाईको सरकारको अस्तित्वमा गभर्नरको नियुक्ति पेचिलो बनेको छ, जसले चौतर्फी आलोचनाको सामना गरिरहेको छ। 

गभर्नरको लागि नामांकनमा दर्जनौं पात्रहरू नाम अघि आएका छन्, जसमा कामु गभर्नर डा. निलम ढुंगाना, पूर्व मुख्य सचिव राजेन्द्र किशोर क्षेत्री, राष्ट्र बैंकका संचालक रबिन्द्र पाण्डे, पूर्व मुख्य सचिव रामेश्वर खनाल, ज्ञानेन्द्र ढुंगाना लगायतका नाम चर्चामा छन्। 

तर, डा. गुणाकर भट्ट र डा. प्रकाश कुमार श्रेष्ठको नाम विशेष रूपमा उल्लेख गरिएको छ। यी दुई डाक्टरहरूले राष्ट्र बैंकको कार्यकारी निर्देशक पदबाट राजिनामा दिएका छन् र उनीहरूको योग्यता र क्षमता उपर चर्चाहरू भइरहेका छन्।

नेपाल राष्ट्र बैंकको कार्यकारी निर्देशकका रूपमा कार्यरत यी दुई व्यक्तिहरूको क्षमता र अनुभव अत्यधिक मूल्याङ्कन गरिएको छ। दुवैका बारेमा भनिन्छ कि उनीहरूले नेपालको मौद्रिक नीति र अर्थतन्त्रमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिएका छन्। डा. भट्ट र डा. श्रेष्ठको व्यक्तिगत स्वभाव र कार्यशैली पनि समान जस्तै रहेको छ। यी दुवैलाई राष्ट्र बैंकको नेतृत्वको लागि उपयुक्त मानिन्छ, तर राजनीतिक पहुँचको कारण उनीहरू सधैं छायाँमा परेका छन्।

यो सन्दर्भमा, सरकारको निर्णयमा पारदर्शिता र योग्यता आधारित चयनको आवश्यकता छ। यदि यी दुई गभर्नरका रूपमा नियुक्त भए भने, उनीहरूले राष्ट्र बैंकलाई मौद्रिक चुनौतीहरूको समाधान गर्न, संस्थागत विश्वसनीयता पुनःस्थापना गर्न र डिजिटल युगको आवश्यकताअनुसार मौद्रिक संरचनामा सुधार ल्याउन सक्षम हुने आशा गरिएको छ। तर पछिल्लो पटक डेपुटी गभर्नर नियुक्तिदेखि अहिले गभर्नर नियुक्तिसम्मको अवस्थालाई हेर्दा यी दुई पात्र छायाँमा परेको गुनासो बढ्दो छ। 

को हुन् डा. प्रकाश कुमार श्रेष्ठ?

डा. प्रकाश कुमार श्रेष्ठ एक वरिष्ठ अर्थशास्त्री हुन्, जससँग केन्द्रीय बैंकिङ, मौद्रिक नीति, वित्तीय अनुसन्धान र आर्थिक नीतिगत सल्लाहमा तीन दशकको अनुभव छ। उनले १९९७ देखि नेपाल राष्ट्र बैंकमा कार्य गर्दै आएका छन् र हाल उनी राष्ट्रिय योजना आयोगका सदस्य, उच्चस्तरीय आर्थिक सुधार सल्लाहकार आयोगका सदस्य तथा धितोपत्र बोर्ड नेपालका सञ्चालक समितिका सदस्यका रूपमा सक्रिय छन्। 

२०२१–२०२४ सम्म उनले राष्ट्र बैंकको आर्थिक अनुसन्धान विभागको कार्यकारी निर्देशकको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए। भने, प्रदेश प्रमुखको आर्थिक सल्लाहकारदेखि अर्थमन्त्रीका सल्लाहकार समेत भएर उनले काम गरिसकेका छन्।  उनले धेरै प्रतिष्ठित अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूमा प्रशिक्षण र अनुसन्धान कार्यशालाहरूमा भाग लिएका छन्। उनका अनुसन्धान लेखहरू प्रमुख जर्नलहरूमा प्रकाशित छन्।

को हुन् डा. गुणाकर भट्ट?

डा. भट्ट सुदूरपश्चिमका हुन् र उनले राष्ट्र बैंकमा २०५७ देखि कार्य सुरु गरेका थिए। उनी राष्ट्र बैंकमा कार्यकारी निर्देशकका रूपमा काम गरिसकेका छन् र नियमन, बैंक सुपरीवेक्षण, आर्थिक अनुसन्धान र भुक्तानी प्रणाली विभागमा महत्वपूर्ण भूमिका निभाएका छन्। भट्टले अर्थमन्त्रीका रूपमा डा. प्रकाशशरण महतसँग काम गरेका छन् र उनले विभिन्न विभागमा उच्च जिम्मेवारी वहन गरेका छन्।