.gif)
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज नेप्सेले संचालनमा ल्याएको प्रि कारोबार सेसनको ब्यबस्थालाई पुनर्विचार गर्नको लागि माग उठेको छ । लगानीकर्ता, सरोकारवाला र बजार विज्ञहरुले यस ब्यबस्थालाई परिमार्जन गर्नको लागि माग गरेका हुन् ।
यसको कारणले बजारमा चलखेल बढेको, यसको दुरुपयोग भएको र लगानीकर्तालाई 'मिसगाइड' गरेको भन्दै यसको ब्यबस्थालाई पुनर्विचार गर्न उनीहरुले आग्रह गरेका हुन् ।
शेयर बजार विश्लेषक अम्बिका पौडेल प्रि ओपनको कारोबारको कारण लगानीकर्ता 'मिसगाइड' भएको बताउछन्। प्रि ओपनपछि कायम भएको शेयर मूल्यबाट नै नियमित कारोबार सेसनमा कारोबार गर्नु कतिको उचित हो भन्ने विषयमा छलफल गर्नु पर्ने उनको भनाई छ। उनी भन्छन् 'कुनै एक कम्पनीको १० कित्ता कारोबारबाट मात्र प्रि सेसनमा ५ प्रतिशत शेयर मूल्य बढ्नु र त्यहि बढेको मूल्यबाट नियमित सेसन कारोबार गर्नु कति उचित हो भन्ने हेर्नु पर्छ, यसमा छलफल आवश्यक छ'। मूल्यको साथ साथ त्यसको 'वेटेज' हेर्नु पर्ने उनको धारणा छ ।
त्यस्तै नेपाल इन्भेस्टर फोरमका अध्यक्ष छोटेलाल रौनियार पनि प्रि सेसन जुन उदेश्यले ल्याईएको थियो , त्यो उदेश्य पुरा भए नभएको समिक्षा गर्नु पर्ने बताउछन् । उनी भन्छन् ' यसको समिक्षा गरेर प्रि सेसन 'मिसयुज' भएको छ कि छैन भन्ने बारे अध्ययन गर्नुपर्छ' । अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास भए पनि नेपालमा यसको प्रयोगबारे विचार विमर्श गरेर छलफल गरेर यसको आवश्यकताबारे निर्णय गर्नु पर्ने उनको भन्छन् ।
प्रि ओपन सेसनमा बजारमा चलखेल हुन सक्ने पनि उनी स्वीकार गर्छन् । उनी भन्छन् ' प्रि ओपन सेसनमा १०-२० कित्ता कारोबार गरेर मूल्य बढाउने वा घटाउने देखिएको छ, ४-५ जना मिलेर बजारभाउमा खेल्न सक्ने देखियो, यसमा पुनर्विचार हुनु पर्छ' ।
त्यस्तै शेयरबजारका जानकार दिलिप मुनकर्मी पनि प्रि ओपन सेसन ब्यबहारिक नदेखिएकोले यसलाई ब्यबहारिक बनाउनु पर्ने बताउछन् । १०-२० कित्ताले बजारमा चलखेल गरेको देखिएकोले यसले मूल्यमा पार्ने असरको अध्ययन गर्नै पर्ने उनको भनाई छ । प्रि ओपन सेसन आवश्यक रहेको तर त्यसलाई ब्यबहारिक बनाउनु पर्नेमा उनको जोड छ । उनी प्रश्न गर्दै भन्छन् ' १५ मिनेट समयको कारोबारको लागि ५ प्रतिशत सर्किटको लिमिट र ४ घण्टा कारोबार अवधिको लागि बाँकि ५ प्रतिशत सर्किटको लिमिट कसरी न्यायोचित हुन सक्छ? यसमा छलफल आवश्यक छ' ।
त्यस्तै बजार विश्लेषक विष्णु प्रसाद बस्याल प्रि सेसन आवश्यक रहेकोले यसलाई कसरी वैज्ञानिक बनाउन सकिन्छ भनेर बहस गर्नु उपयुक्त हुने बताउछन्। उनी भन्छन् ' प्रि ओपन मार्केट बजार खुल्दा सहि सुरुवाती मूल्य पत्ता लगाउनको लागि विश्वभरी अपनाइने विधि हो। तर ओपनिङ मूल्यको गणना गर्दा सीमित समय भित्र गरिएको कारोबारको 'weighted average price' को आधारमा गरिन्छ ताकि कुनै पनि व्यक्ति वा समुहले सुरुवाती मूल्यमा कुनै गडबडी गर्न नसकोस भनेर यो पद्धती अपनाइएको हुन्छ।' त्यसैले यसलाई परिमार्जन गरेर वैज्ञानिक बनाउनु पर्नेमा उनको जोड छ ।
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज नेप्सेका प्रबक्ता मुराहरि पराजुली प्रि ओपन सेसन सुरु देखि नै रहेको बताउछन् । यो अन्तराष्ट्रिय अभ्यास नै रहेको र धेरै भन्दा धेरै अर्डर म्याच हुन सकोस् भन्ने हेतुले यो प्रयोगमा ल्याईएको उनी बताउछन् । बजारमा आउने सूचना अनुसार मूल्यलाई एडजस्ट गर्नको लागि यो सुरु गरिएको उनको भनाई छ । उनी भन्छन् ' अघिल्लो दिन बजार बन्द भई सकेकपछि कुनै सूचना आयो भने, त्यो सूचना अनुसार लगानीकर्तालाई लगानीको निर्णय गर्न सहज होस् भनेर सोहि अनुसार एडजस्ट गर्न प्रि ओपन सुरु भएको हो' ।
यसमा चलखेल भने नहुने उनी बताउछन् । उनी भन्छन् ' नियम अनुसार नै कारोबार भएको छ, १० कित्ता कारोबार गर्न पाउने ब्यबस्था नै छ, ब्यबस्था अनुसार नै कारोबार हुँदा कसरी चलखेल भयो भन्ने?' त्यस्तै सबै कारोबार विवरण वेबसाइट मै छर्लङ्ग देखिने भएकोले अपारदर्शी भयो भन्नु पनि गलत रहेको उनको तर्क छ । उनी भन्छन् ' केहि तथ्य लुकाईएको भए पो अपारदर्शी हुन्छ, सबै सार्वजनिक रुपमै हुँदा कसरी अपारदर्शी '?
उनका अनुसार प्रि ओपन सेसनमा अर्डर दिए लगतै कारोबार म्याच हुने होइन । १५ मिनेटको अवधिमा सिस्टमले अर्डर लिएपछि सबै अर्डर ११ बज्नु भन्दा ठिक अगाडी एकै पटक म्याच हुन्छ । 'इकोनोमिक अर्डर क्वानटेटी तथा इकोनोमिक अर्डरप्राइज' विधिबाट अर्डर म्याच हुने उनी बताउछन् । धितोपत्र कारोबार संचालन विनियमावली २०७५ मा प्रि ओपन सेसनबारे ब्यबस्था छ ।
