नेपालमा व्यापार गर्न भन्दा उद्योग खोल्न असहज छ, बजेटले यो बुझ्नुपर्छ : भवानी राणा [अन्तर्वार्ता]

बिजपाटी संवाददाता

बिजपाटी संवाददाता

May 22, 2022 | 04:32:33 PM मा प्रकाशित

laxmi  sunrise bank

गत वर्ष तत्कालीन केपी शर्मा ओलीको पालामा आएको बजेटलाई निजी क्षेत्रले स्वागत गरेको थियो । तर कोभिडको महामारीका बीच आएको उक्त बजेटले निजी क्षेत्रको कतिपय सुझावहरू सुन्यो तर कार्यान्वयनमा लैजान सकेन ।

कोभिड महामारीपछिको पहिलो बजेट यही जेठ १५ गते आउँदैछ । तर यतिबेला अर्थतन्त्र शिथिल भएको छ । विदेशी संचिती ओरालो लागेको अवस्था छ भने सरकारले विभिन्न विलासिताका वस्तुहरू आयातमा रोक लगाएको छ । वैदेशिक व्यापार घाटाउन्मुख छ भने बैंकहरूले ऋण प्रवाह गर्न सकिरहेका छैनन् ।

निजी क्षेत्रले यतिबेला न उद्योग धन्दा गर्न ऋण पाउने, न आयातकै अनुमति पाउने अवस्था छ । बजेटले यस्ता समस्याहरू समाधान गर्न केके गर्नुपर्ला भनी बिजपाटीले नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका निवर्तमान अध्यक्ष भवानी राणालाई सोधेको थियो ।

राणाले निजी क्षेत्रमा मडारिएको अहिलेको संकट इतिहासकै खराब भएको टिप्पणी गरिन् । प्रस्तुत छ, राणासँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

नयाँ बजेटले निजी क्षेत्रलाई के दिन्छ भनेर शुरू गर्नुभन्दा पहिला, कोभिड महामारीको बीचमा आएको पोहोरको बजेटले निजी क्षेत्रलाई के दियो ?

कोभिड महामारीका बीचमा आएको गतवर्षको बजेट बनाउने बेलामा निजी क्षेत्रले धेरै सुझाव दिएको थियो । हामीले दिएका कतिपय सुझावहरू त्यसमा परेका थिए । हामीले स्वागत पनि गरेका थियौं । कोभिडबाट उद्योग, व्यवसायलगायत धेरै क्षेत्र ग्रसित थियो त्यतिबेला । पुनःकर्जाको विषय उठाएका थियौं हामीले, त्यो सम्बोधन भएको थियो । त्यस्तै गरेर बिद्युतको डिमाण्ड शुल्क हटाउनुपर्ने विषय थियो, त्यो पनि सम्बोधन भएको थियो ।

हामीले उत्पादनमूलक उद्योगलाई प्राथमिकतामा राखेर बजेट ल्याउनुपर्ने भन्दै दिएको सुझाव पनि केही हदसम्म सम्बोधन भएको हामीले पाएका थियौं । पर्यटन उद्योगलाई राहत दिन विदासम्बन्धी विषय पनि हामीले राखेका थियौं । त्यो बजेटलाई हामीले सकारात्मक रूपमा लिएका थियौं ।

हामीले दिएका सुझावमध्ये कतिपय कार्यान्वयन भएनन् पनि । बजेटलगत्तै आएको मौद्रिक नीतिले पनि हामीलाई सहयोग पुर्याएकै थियो । कर्जा पुनःसंरचना, ब्याजदर कम गर्ने र पुनःकर्जाका कतिपय प्रावधानले निजी क्षेत्रलाई फाइदै पुर्याएको थियो । त्यसले कम्तीमा हाम्रा उद्योग व्यवसायहरूलाई ठूलै फाइदा त भएन तर निरन्तरता भने दिन सक्यौं । महामारीका बीचमा त्यो पनि ठूलै कुरा हो ।

यही जेठ १५ गते आउँदै गरेको बजेटमा त्यस्तो के आशा गर्नुभएको छ, जुन अघिल्लो बजेटले सम्बोधन गर्न सकेन र सम्बोधन गरेपनि कार्यान्वयन हुन सकेन ?

सम्बोधन गरेको भएपनि कार्यान्वयन हुन नसकेको थुप्रै कुराहरू छन् । जस्तै ट्याक्ससम्बन्धी कतिपय कुराहरू हामीले भनेअनुसार आएका थिएनन् । पर्यटनसम्बन्धी कतिपय विषयगत कुराहरू छन् । त्यतिबेला ल्याउन नसकिएका स्टिमुलस प्याकेजहरू अहिलेको बजेटले समेट्नुपर्छ जस्तो लाग्छ ।

अहिलेको बजेटको कुरा गर्दा, नयाँ परिस्थितिमा उद्योग धन्दा, व्यवसाय कसरी अघि बढाउने, रोजगारी कसरी सिर्जना गर्ने ? भन्ने विषय महत्त्वपूर्ण छ । उद्योग व्यवसायको भ्यालू एड गरेर अघि बढ्नुपर्छ । कृषिलाई नयाँ ढंगबाट अघि बढाउनुपर्छ । बल्लबल्ल धानिएको पर्यटनलाई अघि बढाउनुपर्ने छ । डिजिटल अर्थतन्त्रलाई थप बलियो बनाउँदै लैजानुपर्ने छ ।

यो अवस्था निजी क्षेत्रलाई एकदमै गम्भीर असर परेको अवस्था हो । बजारमा अहिले पूँजीको अभाव छ । यो इतिहासमै कठीन अवस्था हो, निजी क्षेत्रका लागि । व्यवसायलाई अघि बढाउन बैंकबाट ऋण लिन सकिएको छैन । भएकै ऋण पनि तिर्न सकिएको छैन । नयाँ उद्योग व्यवसाय थप्न सकिएको छैन ।

बजारमा गरिएको लगानी पनि उठेको अवस्था छैन । त्यसैले यी समस्याहरूलाई अहिलेको बजेटले सम्बोधन गर्नुपर्छ भन्ने मलाई लाग्छ । निजी क्षेत्रमैत्री बजेट आउनुपर्छ भनेर हामीले सुझाव दिएका छौं । कृषिमा आत्मनिर्भर हुनुपर्यो भनेर भनेका छौं । हामी परनिर्भर भएका छौं, व्यापार घाटा बढिरहेको छ । केही समयअघि त रेमिट्यान्स पनि एकदमै कम आएको थियो । त्यसलाई व्यवस्थित ढंगबाट भित्र्याउन सकिन्छ भन्नेमा ध्यान जानुपर्यो ।

निजी क्षेत्रलाई एउटा आरोप लाग्छ, स्वदेशमै गरिने उत्पादनमा ध्यान नदिने, विदेशबाट आयात गर्ने मार्जिन खाने र बेच्ने ? यसले त हामी झन् परनिर्भर हुँदै जान्छौं नि हैन र ?

तपाईंले भनेको सही हो । उद्योगीहरू अहिले व्यापारमुखी हुँदै गएका छन् त्यो साँचो हो । त्यो सजिलो छ । नेपालमा एउटा उद्योग खोल्न यति धेरै गाह्रो छ तपाईले कल्पना पनि गर्न सक्नुहुन्न । जग्गा प्राप्ति सबैभन्दा ठूलो समस्या हो । अहिले उद्योग स्थापना गर्नुभन्दा जग्गाकै व्यापार गर्दा पैसा धेरै आउँछ ।

हाम्रो सरकारको पोलिसी उद्योगमैत्री छैन । जग्गा खोज्नुपर्यो, दर्ता गर्नुपर्यो । त्यहीं समस्या छ । त्यसपछि बैंकबाट ऋण लिनुपर्यो । बैंकमा पैसा छैन । त्यसपछि नयाँ स्थापना हुने उद्योगलाई सरकारले केही सहुलियत दिँदैन । उद्योगका लागि चाहिने मेसिन र कच्चा पदार्थ इम्पोर्ट गर्नुपर्यो । त्यसमा पनि सरकारले हामीलाई जति सहजीकरण गरिदिनुपर्ने हो, त्यो गर्दैन ।

उत्पादनको बजार व्यवस्थापन झनै गाह्रो छ । कर्मचारी व्यवस्थापन गर्नुपर्यो, राज्यलाई ट्याक्स तिर्नुपर्यो । त्यहाँमाथि राजनीतिक अस्थीरताको समस्या छ । तर व्यापार सजिलो छ । पैसा तिर्यो, ल्यायो मार्जिन राख्यो बेच्यो । यो ट्रेन्ड बढ्दै जाँदा हाम्रो परनिर्भरता पनि बढ्दै जान्छ । त्यसैले उद्योगमैत्री वातावरण सिर्जना गरिनुपर्छ । नीतिगत तहबाट नै उद्योगका लागि छुट्टै फास्ट ट्रयाक कानून, निर्देशिका बनाउनुपर्छ र लागू गर्नुपर्छ ।

हुन त कतिपय व्यवसायीले हामीले सामान आयात गरेर सरकारलाई रेभेन्यु दिइरहेका छौं, के समस्या भयो भन्ने तर्क पनि गर्छन्, यो सही हो त ?

व्यापारी, व्यवसायीले सरकारलाई रेभेन्यू त दिन्छन्, यो एउटा कुरा भयो । तर हामी दीगो विकासका पक्षमा अघि बढ्यौं भने सरकारले आन्तरिक करबाट नै धेरै रेभेन्यू संकलन गर्न सक्छ । हामीले आयातबाट आउने रेभेन्यूमा होइन, आन्तरिक उत्पादनबाट सरकारलाई कर तिर्ने कुरालाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ ।

सरकारले उद्योगमैत्री फास्ट ट्रयाक कानून बनाएर लागू गरिदियो भने औद्योगिक क्षेत्रमा लगानी बढ्ने र हाम्रो अर्थतन्त्र आफैंमा निर्भर हुँदै बिस्तारै निर्यातमुखी हुन सक्ने कुरामा तपाईं विश्वस्त हुनुहुन्छ ?

हो, म एकदमै विश्वस्त छु । नेपाल धेरै प्राकृतिक स्रोत र साधन सम्पन्न छ । हामी कृषिप्रधान देश हौँ तर यसलाई आधुनिकीकरण गर्न सकिएको छैन । हामीले कृषिजन्य कतिपय उत्पादनहरू निर्यात पनि गर्ने गर्थ्यौं तर अहिले आयातमै भर पर्नुपर्ने अवस्था छ ।

हामीसँग पर्यटकीय ठाउँहरू छन् । धार्मिक स्थलहरूको कुनै कमी छैन । हामीले कमर्शियल फार्मिङ गरेका छैनौं । हामीसँग जडिबुटीहरू छन् । हामीसँग खानीहरू छन् । तर हामीसँग नयाँ प्रविधिको कमी छ । आधुनिक प्रविधि भित्र्याएर मात्र हामीले हाम्रो पोटेन्सियल खोज्न सक्छौं ।

अबको अवस्थामा हामीले बाहिरका ठूला ठूला कम्पनीहरू भित्र्याउने नीति निर्माण गरौँ । जसले हाम्रा उद्योगहरूमा भ्यालू एड गर्न सकोस । भारतमै ठूला-ठूला औद्योगिक कम्पनीहरू छन् । उनीहरूलाई स्वागत गर्ने वातावरण तयार गरौँ । त्यो किसिमको बजेट ल्याउन सकियो भने यहाँका लगानीकर्ताहरूले व्यापारमा मात्र होइन, उद्योगतिर लगानी गर्ने सम्भावना धेरै छ ।

गत वर्षको बजेटले निजी उद्योगी व्यवसायीलाई पुनःकर्जाको सुविधा दिएको थियो । कतिपय होटेल र अन्य व्यवसाय गर्नेहरूले उक्त सुविधा त लिए तर अहिलेसम्म व्यवसाय संचालन गरेका छैनन् । कर्मचारीहरू रोजगारबाट निकालिए । निजी क्षेत्र पनि पैसाकै पछाडि लाग्ने, सरकारसँग मागेर खाइरहने जस्तो देखिएन र ?  

सबै क्षेत्रमा राम्रा-नराम्रा पक्षहरू हुन्छन् । मलाई के लाग्छ भने कोभिडको समयमा निजी क्षेत्रले सरकारलाई निकै सहयोग गरेको हो । जस्तै त्यस्तो अप्ठ्यारो अवस्थामा पनि खाद्यान्नको अभाव हुन दिएन । जिल्ला-जिल्ला देखि लिएर विभिन्न जिल्लामा रहेका उद्योग, निजी क्षेत्र, च्याम्बरहरूले पनि आफ्नो ज्यानको ख्याल नराखीकन उपभोक्ताले सुविधा पाओस भनेर लागिपरेको हो । निजी क्षेत्रले गरेको राम्रो काम हामीले देखेका हौँ ।

अब सरकारबाट विभिन्न पूँजीगत सुविधा लिएकै कारण कतिपय व्यवसाय र उद्योगले निरन्तरता पाउन सकेका हुन् । म एउटा पर्यटन व्यवसायी भएकाले मैले पनि त्यो सुविधा लिएको हो । हामीले कर्मचारीलाई निकालेनौं बरू केही समय विदा दियौं । आफ्नो व्यवसाय बचाउन र कर्मचारीको पनि दैनिकी सहज गर्न हामीले सरकारले दिएको सुविधा उपयोग गरेका हौँ ।

तर कुनै कुनै ठाउँमा एकदमै समस्या परेको छ भने बन्द नै गर्नुपर्ने भएको होला । तर समग्रमा हामीले आफ्नो व्यवसायको निरन्तरताकै लागि सरकारले दिएको पूँजीगत सुविधा उपयोग गरेका हौँ ।

उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखेर नयाँ बजेट बनाउनुपर्ने सन्दर्भमा तपाईंहरूको व्यक्तिगत या संगठित सुझाव के हो सरकारलाई ?

उत्पादनको विषयमा कुरा गर्ने हो भने ५० प्रतिशत भन्दा बढी यहींको कच्चापदार्थ प्रयोग गर्ने उद्योगलाई सरकारले विशेष सहयोग गर्नुपर्यो । कतिपय कच्चा पदार्थ बाहिरबाट पनि ल्याउनुपर्छ । त्यस्तै कति रोजगारी सिर्जना गरेको छ उद्योगले, त्यसआधारमा पनि हेरिनुपर्छ भन्ने लाग्छ । अनुदान, कर छुट लगायतका कुरा छँदैछन् । हामीले सरकारलाई यही भनेका छौं ।

त्यस सँगसँगै कृषिलगायत अन्य क्षेत्रमा सरकारले अनुदान दिने गरेको छ, त्यसको पुनरावलोकन गर्दै प्रभावकारी रूपमा थप अगाडि बढ्नुपर्ने आवश्यकता छ । कृषिलाई प्राथमिकता दिनैपर्छ । तर त्यसलाई कमर्शियल फार्मिङका रूपमा विकास गर्न कतिपय नीति नै परिवर्तन गर्नुपर्ने आवश्यकता हुन्छ ।

यदि सरकार उत्पादनमै प्राथमिकता दिएर अघि बढ्छ भने धेरै लगानीकर्ताले उत्पादनमै लगानी गर्छन् भन्ने मलाई लाग्छ ।

राणासँगको थप कुराकानी भिडियोमा हेर्नुहोस्


Share Your Thoughts

Recent News

Main News

TRENDING

Close in 7


Bizpati.com © 2020. All Rights Reserved