मध्यपूर्वमा भूराजनीतिक तनावले पेट्रोलको मूल्य बढेको छ। सम्भावित आपूर्ति अवरोधको चिन्ताले अन्तराष्ट्रिय बजारमा पेट्रोलको मुल्य बढेको विश्लेषण गरिएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय उर्जा एजेन्सी (आईईए) अनुसार विश्व तेलको माग वृद्धि प्रक्षेपण र सुस्त अमेरिकी ब्याजदर कटौतीको चिन्ताका कारण पेट्रोलको मुल्य एक प्रतिशतले बढेको हो। शुक्रबार विश्व बजारमा ब्रेन्ट क्रूड प्रति ब्यारेल ९०.४५ डलरमा स्थिर भयो, जबकि युएस वेस्ट टेक्सास इन्टरमिडिएट कच्चा तेलको मूल्य बढेर ८५.६६ डलर पुगेको छ।
हालैको तनाव दमास्कसमा इरानको दूतावासमा संदिग्ध इजरायली लडाकु विमान आक्रमणबाट उत्पन्न भएको हो। दमास्कमा भएको आक्रमणमा इजरायलको हात रहेको र त्यसको बदला स्वरुप अहिले चेतावनीमुलक आक्रमण भएको इरानको भनाई छ। इरानले आइतबार बेलुकादेखि इजरायलमाथि चेतावानिमुलक आक्रमण सुरु गरेको हो।
इरानले इजरायलसंगको आफ्नो लडाईमा अमेरिका लगायत कुनै पनि देशलाई बीचमा नआउन आग्रह गरेको छ। यदि यो लडाईमा अमेरिका, बेलायत लगायतका देश आए भने हदैसम्मको कारबाहीमा उत्रिने र उस्तै परे स्वेज नहर पनि बन्द गरिदिने इरानले चेतावनी दिएको छ।
इरानले स्वेज नहर बन्द गर्ने धम्कीलाई कायम राखेकाले यसले विश्वबजारमा पेट्रोलको मुल्यलाई प्रत्यक्ष असर पर्ने म्याटाडोर इकोनोमिक्सका अर्थशास्त्री टिम स्नाइडर बताउछन्।
विश्वव्यापी तेल बजारमा द्वन्द्वको प्रभाव महत्त्वपूर्ण छ, किनकि आपूर्ति अवरोधको कुनै पनि जोखिमले मूल्य वृद्धि गर्न सक्छ। गाजामा जारी युद्ध, व्यापक इजरायल-हमास द्वन्द्वको हिस्सा, तेलको मूल्यमा पहिले नै केही प्रभाव पारेको छ। द्वन्द्वको तीव्रताको बावजुद, ब्रेन्ट कच्चा मूल्य प्रति ब्यारेल लगभग ८० डलर मा स्थिर रहेको छ, विश्लेषकहरूले पेट्रोलियम मूल्यहरूमा हालसम्म थोरै अवरोधहरू देखेका छन्।
यद्यपि, इजरायलमा इरानको आक्रमणको सम्भावनाले पहिल्यै कच्चा तेलको मूल्य छ महिनाकै उच्च बिन्दुमा पुगेको छ। यो यूएस फेडरल रिजर्भले दर कटौती गरेको बेला आएको छ, र ओपेकले बजार स्थिरता कायम राख्न प्रति दिन २.२ मिलियन ब्यारेलको स्वैच्छिक कटौती विस्तार गरेको छ। विश्लेषकहरूले भविष्यवाणी गरेका छन् कि यदि इरानको आक्रमणले फराकिलो युद्धको परिणाम दिन्छ भने, मूल्य प्रति ब्यारेल १०० डलर माथि बढ्न सक्छ।
भारतीय तेलको मूल्यमा प्रभाव
भारत, सबैभन्दा ठूलो तेल उपभोक्ता र आयातकर्ताको रूपमा, विशेष गरी त्यस्ता अवरोधहरूको लागि कमजोर छ। इजरायलसँगको भारतको व्यापारमा द्वन्द्वको प्रारम्भिक प्रभाव न्यून भए तापनि, मध्यपूर्वबाट हुने आयातमा धेरै निर्भर भएकोले भारतको तेल आपूर्तिमा वृद्धिले खतरामा पार्न सक्छ। भारत सरकारले रणनीतिक रूपमा रूसबाट कच्चा तेलको आयात बढाएको छ, जुन २०२३ मा कच्चा तेल आयातको ३५% भन्दा बढी हो।
नेपालमा पेट्रोल डिजेलको मूल्यमा कस्तो प्रभाव ?
भारतले पठाएको मूल्य सुचिअनुसार नेपालमा पनि मूल्यमा परिवर्तन हुने गरि नेपालमा स्वचालित मूल्य प्रणाली लागू गरिएकाले विश्व बजारमा भएका कुनै पनि किसिमका घटनाले नेपालमा पनि प्रभाव पर्ने गर्दछ। त्यसमाथि पनि इरानसंगको राम्रो सम्बन्ध रहेको रुसबाट मात्रै भारतले कुल तेल आयातको ३५ प्रतिशत तेल ल्याउने भएकाले इजरायल र इरानको लडाईले नेपालमा पनि पेट्रोलको मूल्यमा असर पर्ने विश्लेषण गरिएको छ।
