विश्व बजारमा सुनको मुल्य अहिलेसम्मकै महँगो बन्न पुगेको छ। नेपालको बजारमा समेत प्रति तोला २६०० ले बढेको सुनको मुल्य विश्व बजारमा अझैं बढ्ने आंकलन गरिएको छ। विश्वका मुलुकहरु सुन किन्ने होडमा रहेकाले प्रत्येक दिन विश्व बजारमा सुनको मुल्यले नयाँ नयाँ रेकर्ड बनाएको विश्लेषण गरिएको छ। यहि रफ्तारमा सुनको मुल्य बढ्दै जाने हो भने अबको छ महिनामा प्रति औँस अर्थात २ तोला ४३ ग्राम सुनको मुल्य झन्डै तीन लाख पाँच हजार नाघ्ने अनुमान गरिएको छ।
विश्व बजारमा सुनलाई सुरक्षित आश्रय सम्पतीको रुपमा लिइने गरेको र अन्य सम्पतिको तुलनामा सुन सुरक्षित रहेको बुझाईले सबैले सुनमा लगानी बढाउँदा यसको माग बढ्न गई मुल्य महंगिएको विश्लेषण गरिएको छ।
युएस फेडरल रिजर्भले दोस्रो त्रैमासमा ब्याजमा कटौती गर्न सक्ने अनुमानले धेरैले सुनमा लगानी गर्दा यसको मुल्य नयाँ उचाईमा पुगेको र थप बढ्ने अपेक्षा गरिएको सिटि का कमोडिटी अनुसन्धानका उत्तरी अमेरिका प्रमुख आकाश दोशीको विश्लेषण छ। अहिले सुनको कारोबार अन्तराष्ट्रिय बजारमा प्रति औँस अर्थात २ तोला ४३ ग्राम सुनको मुल्य २ लाख ९२ हजार ९ सय ९९ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ। जुन प्रति तोला १ लाख २१ हजार हाराहारी हुन आउँछ।
सुनको मूल्यले ब्याजदरसँग उल्टो सम्बन्ध बाँड्ने गर्छ। ब्याजदर घट्दै जाँदा, बन्डजस्ता स्थिर आय सम्पत्तिहरूको तुलनामा सुन बढी आकर्षक हुन्छ, जसले कम ब्याज दरको वातावरणमा कमजोर प्रतिफल दिन्छ।
म्याक्वेरीले पनि वर्षको दोस्रो त्रैमासमा सुनको भाउ नयाँ उचाइमा पुग्ने प्रक्षेपण गरेको छ । "विगत दुई वर्षमा ऐतिहासिक स्तरको सुन खरिद गरेका केन्द्रीय बैंकहरू सन् २०२४ मा पनि बलियो खरिदकर्ता बन्ने क्रम जारी छ," विश्व गोल्ड काउन्सिलका केन्द्रीय बैंकका ग्लोबल हेड शाओकाइ फ्यानले भने।
यी खरिदहरूले उच्च ब्याज दर र बलियो डलरको बावजुद सुनको मूल्यलाई बलियो बनाएको छ, बजार पर्यवेक्षकहरूले बताए।भूराजनीतिक अनिश्चितताको बीचमा सुरक्षित-आश्रय सम्पत्तिको रूपमा यसको अपीलले सुनको लागि बलियो भौतिक मागलाई पनि उत्प्रेरित गरेको छ। “विगत एक दशकमा रुस र चीन दुईवटा सबैभन्दा ठूलो खरिदकर्ता भएका छन्। तर, पछिल्ला वर्षहरूमा केन्द्रीय बैंकको खरिदमा विविधता आएको छ,’ दोशी ।
चीन केन्द्रीय बैंक शीर्ष खरीददार
चीन उपभोक्ता माग र केन्द्रीय बैंक सुन खरिद दुवैको लागि अग्रणी चालक हो। केन्द्रीय बैंकहरू मध्ये, पिपुल्स बैंक अफ चाइना सन् २०२३ मा सुनको सबैभन्दा ठूलो खरिदकर्ता थियो। चीनको कमजोर अर्थतन्त्र र समस्याग्रस्त घरजग्गा क्षेत्रले पनि धेरै लगानीकर्ताहरूलाई सुरक्षित स्थानतर्फ आकर्षित गरेको छ, व्यक्तिगत सुनको लगानी बलियो रहेको छ।
पोल्याण्डको केन्द्रीय बैंक सुनको दोस्रो सबैभन्दा ठूलो शुद्ध उपभोक्ता थियो, जसले २०२३ मा १३० टन बुलियन स्न्याप गर्यो। रुस-युक्रेन युद्धका चुनौतिहरूले "ठीकै छेउमा" पोल्याण्डको स्थिरताको चाहनालाई प्रेरित गर्छ, व्हीटन प्रिसियस मेटलका सीईओ र्यान्डी स्मलवुडले भने।
पोल्याण्डको केन्द्रीय बैंकका गभर्नर एडम ग्लापिन्स्कीले २०२१ मा देशको आर्थिक सुरक्षालाई बढावा दिन १०० टन सुन किन्ने योजना घोषणा गरेका थिए, स्थानीय मिडिया रिपोर्टहरू अनुसार।सिंगापुरले २०२३ मा तेस्रो उच्च शुद्ध सुन खरिद रेकर्ड गर्यो, सिंगापुरको मौद्रिक प्राधिकरण (MAS) द्वारा खरिदद्वारा संचालित, जसले ७६.५१ टन किनेको थियो।
MAS ले लगानीको निर्णयको कारण खुलासा गरेन, फ्यानले अनुमान गरे कि बोर्ड भरका केन्द्रीय बैंकहरू चलिरहेको रूस-युक्रेन द्वन्द्वबाट भू-राजनीतिक जोखिमहरूबाट सतर्क छन्।
खुद्रा खरिदहरू
गहना, बार र सिक्काको खुद्रा खरिदले पनि सुनको मूल्य बढेको हो। विश्वका केन्द्रीय बैंकहरूमध्ये सबैभन्दा बढी सुन किन्ने पिपुल्स बैंक अफ चाइनाको शीर्षमा, देशले पनि सबैभन्दा बढी खुद्रा सुन खरिद गरेको छ।
"खुदरा उपभोक्ता स्तरमा, चीन गत वर्ष सुनको बलियो मागको प्रमुख कारक थियो किनभने व्यक्तिहरू अन्य सम्पत्ति वर्गहरूबाट विविधीकरण गर्न सुनमा सरेका थिए," फ्यानले भने।
विश्व गोल्ड काउन्सिलको तथ्याङ्क अनुसार, चीनले भारतलाई उछिन्दै सन् २०२३ मा विश्वको सबैभन्दा ठूलो सुनको गहना खरिदकर्ता बन्न सफल भयो। चिनियाँ उपभोक्ताहरूले गत वर्ष ६०३ टन सुनका गहना किनेका थिए, जुन २०२२ को तुलनामा १० प्रतिशतले बढी हो।
चीनको साथसाथै, भारतमा सुनको उपभोक्ता माग पनि विश्वको सबैभन्दा ठूलो मध्ये एक हो, स्मलवुडले भने, विशेष गरी भारतको विवाहको मौसममा, जुन सामान्यतया अक्टोबरदेखि डिसेम्बरसम्म र जनवरी र मार्चको बीचमा चल्छ।
"सुन सधैं मूल्यवान उपहारको उच्चतम रूप हो जुन तपाईले वास्तवमा भारत भित्र कसैलाई दिन सक्नुहुन्छ। यो विवाहको सिजनको वास्तविक ठूलो भाग हो, "उनले भने।
जबकि भारतको गहनाको माग उल्लेखनीय रहनु पर्छ, अधिक महँगो सुनले त्यो खर्चमा केही कमी ल्याउन सक्छ, WGC ले भन्यो। भारतको सुनको गहना खपत एक वर्ष अघिको तुलनामा २०२३ मा ६ प्रतिशतले घटेर ५६२.३ टन पुगेको छ।
त्यसले सुनको बार र सिक्कामा भारतको लगानी वर्षैपिच्छे ७ प्रतिशतले बढेको छ । सुनको लागि देशको केन्द्रीय बैंकको माग पनि बलियो छ, भारतीय रिजर्भ बैंकले जनवरीमा ८.७ टन सुन खरिद गरेको छ, जुन जुलाई 2022 पछिको उच्चतम मासिक खरिद हो।
चीन र भारत बाहेक, टर्कीको सुनको माग गत वर्ष २०२२ को तुलनामा झण्डै दोब्बर भयो, WGC रेकर्डहरू अनुसार। निरन्तर उपभोक्ता मुद्रास्फीति, सीमित उपलब्ध वैकल्पिक लगानी र गत वर्ष राष्ट्रपति चुनावको समयमा घरेलु राजनीतिक अनिश्चितताले पहेंलो धातुको लागि टर्कीको माग बढायो।
"टर्कीले पनि बलियो खुद्रा माग रेकर्ड गरेको छ, लगानीकर्ताहरूले टर्की लिरामा सम्भावित अस्थिरताबाट जोगाउन गत वर्ष राष्ट्रपतिको चुनावमा सुनमा थुप्रिए," फ्यानले थपे।
टर्कीको वार्षिक उपभोक्ता मूल्य मुद्रास्फीति हालै फेब्रुअरीमा ६७.०७% मा पुगेको छ। टर्की लिराले गत वर्ष डलरको तुलनामा आफ्नो मूल्यको 40% गुमायो, र हाल डलरको तुलनामा रेकर्ड न्यून व्यापार भइरहेको छ।
