इजरायलमा हमासको आक्रमणपछि उत्पन्न परिस्थिति भयावह अवस्थामा पुगेको छ। इजरायलले युद्दको घोषणा गरे पश्चात भएको बमबारीमा अहिलेसम्म ५०० प्यालेस्टाईनी र ८०० बढी इजरायली नागरिकको मृत्यु भएको छ। इजरायलको युद्द घोषणासँगै प्यालेस्टाइनी आकाशमा दिन रात बमको गोलाले भरिएका छन् भने कयौं ठुला भवनहरु ध्वस्त भएका छन्।
यद्यपि इजरायलमाथि हमासको आक्रमणलाई भने इजरायलको बलियो लडाकु योजनाले गर्दा प्यालेस्टाइनको तुलनामा इजरायलमा क्षति कम भएको अन्तराष्ट्रिय संचार माध्यमले जनाएका छन्।
कुनै ठुलो आक्रमण भए पश्चात मात्रै विश्व समुदायको ध्यान खिंचिने गरेपनि इजरायल र प्यालेस्टाइनबीचको लडाई आजको भने होइन। यसको जरा एक शताब्दी भन्दा बढी पहिले गरिएको उपनिवेशिक कार्यमा छ। इजरायल र प्यालेस्टाइनबीचको द्वन्दले निरन्तरता पाउँदा दशौं हजार मानिसले ज्यान गुमाएका छन् र लाखौं विस्थापित भएका छन्।
इजरायलले शनिबार सशस्त्र प्यालेस्टाइन समूह हमासको अभूतपूर्व आक्रमण पछि गाजा पट्टीमा युद्धको घोषणा गरेपछि, विश्वको आँखा फेरि के हुन सक्छ भन्नेमा केन्द्रित छ। हमास लडाकुहरूले दक्षिणी इजरायलका धेरै शहरहरूमा आक्रमण गर्दा ८०० भन्दा बढी इजरायलीहरूलाई मारेका छन्। जवाफमा, इजरायलले गाजा पट्टीमा बमबारी अभियान सुरु गरेको छ, जसमा ५०० भन्दा बढी प्यालेस्टिनी मारिएका छन्।
स्पष्ट रूपमा भूमि आक्रमणको तयारीमा इजरायलले गाजा सीमामा सेना परिचालन गरेको छ। र सोमबार, यसले गाजा पट्टीको "पूर्ण नाकाबन्दी" घोषणा गरेको छ, पहिले नै घेरामा परेका प्यालेस्टाइनको 'एन्क्लेभ' क्षेत्रमा खाद्यान्न, ईन्धन र अन्य आवश्यक वस्तुहरूको आपूर्ति कम भईसकेको छ। यसरी आम सर्वसाधारणलाइ घेरामा राखेर उनीहरुको दैनिकीलाई अप्ठ्यारोमा पुर्याउने कार्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय कानून अन्तर्गत युद्ध अपराधको रूपमा मानिन्छ।
तर आगामी दिन र हप्ताहरूमा के खुल्छ त्यसको बीउ इतिहासमा छ।
दशकौंदेखि, पश्चिमी मिडिया आउटलेटहरू, शिक्षाविद्हरू, सैन्य विशेषज्ञहरू र विश्व नेताहरूले इजरायल-प्यालेस्टाइन द्वन्द्वलाई जटिल, जटिल र गतिरोधको रूपमा वर्णन गर्दै आएका छन्। संसारको सबैभन्दा लामो समयदेखि चलिरहेको द्वन्द्वलाई तोड्नको लागि यहाँ एउटा सरल गाइड छ।
के थियो बालफोर घोषणा ?
१०० भन्दा बढी वर्ष पहिले, नोभेम्बर २, १९१७ मा, बेलायतका तत्कालीन विदेश सचिव, आर्थर बाल्फरले ब्रिटिश यहूदी समुदायका एक व्यक्तित्व लियोनेल वाल्टर रोथस्चाइल्डलाई सम्बोधन गर्दै एउटा पत्र लेखेका थिए।
पत्र छोटो थियो - केवल 67 शब्दहरू - तर यसको सामग्रीले प्यालेस्टाइनमा भूकम्पीय प्रभाव पारेको थियो जुन अझै पनि महसुस गरिन्छ। यसले बेलायती सरकारलाई "यहूदी जनताका लागि प्यालेस्टाइनमा राष्ट्रिय घरको स्थापना" र "यस उद्देश्यको उपलब्धि" लाई सहजीकरण गर्न प्रतिबद्ध छ। उक्त पत्रलाई बालफोर घोषणा भनिन्छ। संक्षेपमा, एक युरोपेली शक्तिले जियोनिस्ट आन्दोलनलाई एउटा देशको प्रतिज्ञा गरेको थियो जहाँ प्यालेस्टिनी अरब मूल निवासीहरू जनसंख्याको ९० प्रतिशत भन्दा बढी थिए।
एक ब्रिटिश जनादेश १९२३ मा सिर्जना गरिएको थियो र १९४८ सम्म चल्यो। त्यो अवधिमा, बेलायतीहरूले ठूलो यहूदी आप्रवासनलाई सुविधा दिए। धेरै नयाँ बासिन्दाहरू युरोपमा नाजीवादबाट भागिरहेका थिए। र उनीहरूले विरोध र हडतालहरू पनि सामना गरे। प्यालेस्टाइनीहरू आफ्नो देशको बदलिँदो जनसांख्यिकी र बेलायतीहरूले आफ्नो जमिन यहूदी बसोबास गर्नेहरूलाई हस्तान्तरण गरेको देखेर चिन्तित थिए।
१९३० को समयमा के भयो ?
बढ्दो तनावले अन्ततः अरब विद्रोहको नेतृत्व गर्यो, जुन १९३६ देखि १९३९ सम्म चलेको थियो।
अप्रिल १९३६ मा, नवगठित अरब राष्ट्रिय समितिले प्यालेस्टिनीहरूलाई सामान्य हड्ताल सुरु गर्न, कर भुक्तानी रोक्न र यहूदी उत्पादनहरू बहिष्कार गर्न ब्रिटिश उपनिवेशवाद र बढ्दो यहूदी आप्रवासनको विरोध गर्न आह्वान गर्यो।
छ महिनाको हडताललाई ब्रिटिसद्वारा क्रूरतापूर्वक दमन गरिएको थियो, जसले सामूहिक गिरफ्तारी अभियान सुरु गर्यो र दण्डात्मक घर भत्काइयो, जुन अभ्यास इजरायलले प्यालेस्टिनीहरू विरुद्ध आज पनि लागू गरिरहेको छ।
विद्रोहको दोस्रो चरण १९३७ को अन्तमा सुरु भयो र प्यालेस्टिनी किसान प्रतिरोध आन्दोलनको नेतृत्वमा थियो, जसले ब्रिटिश सेना र उपनिवेशवादलाई लक्षित गर्यो। सन् १९३९ को दोस्रो आधासम्ममा बेलायतले प्यालेस्टाइनमा ३०,००० सेना जम्मा गरिसकेको थियो। गाउँहरूमा हावाबाट बमबारी गरियो, कर्फ्यू लगाइयो, घरहरू भत्काइयो, र प्रशासनिक नजरबन्द र संक्षिप्त हत्याहरू व्यापक थिए।
संयुक्त रूपमा, बेलायतीहरूले यहूदी बसोबास गर्ने समुदायसँग सहकार्य गरे र सशस्त्र समूहहरू र ब्रिटिश नेतृत्वमा यहूदी लडाकुहरूको "प्रतिविद्रोह बल" गठन गरे जसलाई विशेष राती स्क्वाडहरू भनिन्छ।
येशुभ पूर्व राज्य बसोबास गर्ने समुदाय भित्र, हतियारहरू गोप्य रूपमा आयात गरियो र हतियार कारखानाहरू Haganah को विस्तार गर्न स्थापना गरियो, यहूदी अर्धसैनिक जो पछि इजरायली सेनाको केन्द्र बन्यो। ती तीन वर्षको विद्रोहमा ५००० प्यालेस्टिनी मारिए, १५००० देखि २०,००० घाइते भए र ५६०० जेलमा परे।
संयुक्त राष्ट्र विभाजन योजना के थियो ?
१९४७ सम्म, यहूदीहरूको जनसंख्या प्यालेस्टाइनको ३३ प्रतिशतमा पुग्यो, तर तिनीहरूसँग केवल ६ प्रतिशत भूमि थियो। संयुक्त राष्ट्रसंघले प्यालेस्टाइनलाई अरब र यहूदी राज्यहरूमा विभाजन गर्न आह्वान गर्ने प्रस्ताव १८१ लाई पारित गर्यो।
प्यालेस्टाइनीहरूले यो योजनालाई अस्वीकार गरे किनभने यसले प्यालेस्टाइनको लगभग ५६ प्रतिशत यहूदी राज्यलाई दिएको थियो, जसमा अधिकांश उर्वर तटीय क्षेत्रहरू पनि समावेश थिए। त्यतिबेला, प्यालेस्टाइनीहरूले ऐतिहासिक प्यालेस्टाइनको ९४ प्रतिशत स्वामित्व पाएका थिए र यसको जनसंख्याको ६७ प्रतिशत समावेश थिए।
१९४८ नाक्बा, वा प्यालेस्टाइनको जातीय सफाया
मे १४, १९४८ मा ब्रिटिश म्यान्डेटको म्याद सकिनुअघि नै, सियोनिस्ट अर्धसैनिकहरूले प्यालेस्टिनी सहर र गाउँहरू ध्वस्त पार्ने सियोनिस्ट राज्यको सिमाना विस्तार गर्नका लागि सैन्य कारबाही सुरु गरिसकेका थिए।
अप्रिल १९४८ मा जेरुसेलमको बाहिरी भागमा रहेको देइर यासिन गाउँमा १०० भन्दा बढी प्यालेस्टिनी पुरुष, महिला र बालबालिका मारिएका थिए। यसले बाँकी अपरेशनको लागि टोन सेट गर्यो। र १९४७ देखि १९४९ सम्म, ५०० भन्दा बढी प्यालेस्टिनी गाउँहरू, शहरहरू र शहरहरू ध्वस्त भएका थिए जसलाई प्यालेस्टिनीहरूले नाक्बा, वा अरबीमा "विपत्ति" भनेर सम्बोधन गर्छन्।
दर्जनौं नरसंहारमा १५००० प्यालेस्टाइनीहरू मारिएका थिए। जियोनिस्ट आन्दोलनले ऐतिहासिक प्यालेस्टाइनको ७८ प्रतिशत कब्जा गरेको थियो। बाँकी २२ प्रतिशतलाई अहिले कब्जा गरिएको वेस्ट बैंक र घेरामा परेको गाजा पट्टीमा विभाजन गरिएको थियो।
अनुमानित ७५०,००० प्यालेस्टाइनीहरूलाई आफ्नो घरबाट बाहिर निकालिएको थियो। आज तिनीहरूका सन्तानहरू प्यालेस्टाइन र लेबनान, सिरिया, जोर्डन र इजिप्टका छिमेकी देशहरूमा ५८ वटा स्क्वालिड शिविरहरूमा ६० लाख शरणार्थीको रूपमा बस्छन्।
१५ मई, १९४८ मा, इजरायलले आफ्नो स्थापनाको घोषणा गर्यो। भोलिपल्ट, पहिलो अरब-इजरायली युद्ध सुरु भयो र जनवरी १९४९ मा इजरायल र इजिप्ट, लेबनान, जोर्डन र सिरिया बीचको युद्धविराम पछि युद्ध समाप्त भयो। डिसेम्बर १९४८ मा, संयुक्त राष्ट्र महासभाले प्रस्ताव १९४ पारित गर्यो, जसले प्यालेस्टिनी शरणार्थीहरूलाई फिर्ताको अधिकारको लागि कल गर्यो।
नक्बा पछिका वर्षहरू
कम्तिमा १५०,००० प्यालेस्टिनीहरू इजरायलको नवनिर्मित राज्यमा रहे र उनीहरूलाई अन्ततः इजरायली नागरिकता दिइनु अघि लगभग २० वर्षसम्म कडा रूपमा नियन्त्रित सैन्य कब्जामा बसे।इजिप्टले गाजा पट्टी कब्जा गर्यो, र १९५० मा, जोर्डनले पश्चिमी किनारमा आफ्नो प्रशासनिक शासन सुरु गर्यो। १९६४ मा, प्यालेस्टाइन लिबरेशन अर्गनाइजेसन (PLO) गठन भयो, र एक वर्ष पछि, फतह राजनीतिक पार्टी स्थापना भयो।
नक्सा, वा छ दिनको युद्ध र बस्तीहरू
जुन ५, १९६७ मा, इजरायलले अरब सेनाहरूको गठबन्धन विरुद्ध छ दिनको युद्धको क्रममा गाजा पट्टी, वेस्ट बैंक, पूर्वी जेरुसेलम, सिरियाली गोलान हाइट्स र इजिप्टियन सिनाई प्रायद्वीप सहित ऐतिहासिक प्यालेस्टाइनको बाँकी भाग कब्जा गर्यो।
केही प्यालेस्टिनीहरूका लागि, यसले दोस्रो जबरजस्ती विस्थापनको नेतृत्व गर्यो, वा नक्सा, जसको अर्थ अरबीमा "आघात" हो। डिसेम्बर १९६७ मा, प्यालेस्टाइनको मुक्तिको लागि मार्क्सवादी-लेनिनवादी लोकप्रिय मोर्चा गठन भयो। अर्को दशकमा, वामपन्थी समूहहरूले आक्रमण र विमान अपहरणको श्रृंखलाले प्यालेस्टिनीहरूको दुर्दशामा विश्वको ध्यान खिच्यो।
कब्जा गरिएको वेस्ट बैंक र गाजा पट्टीमा बस्ती निर्माण सुरु भयो। यहूदी बसोबास गर्नेहरूलाई इजरायली नागरिक हुने सबै अधिकार र विशेषाधिकारहरू प्रदान गर्ने दुई-स्तरीय प्रणाली सिर्जना गरिएको थियो, जहाँ प्यालेस्टिनीहरूले उनीहरूविरुद्ध भेदभाव गर्ने र कुनै पनि प्रकारको राजनीतिक वा नागरिक अभिव्यक्तिलाई प्रतिबन्धित सैन्य पेशा अन्तर्गत बाँच्नु परेको थियो।
अन्तरक्रियात्मक इजरायली बस्तीहरू के हुन् ?
पहिलो इन्टिफादा १९८७-१९९३
डिसेम्बर १९८७ मा गाजा पट्टीमा पहिलो प्यालेस्टिनी इन्टिफादा सुरु भयो। जब इजरायली ट्रकले प्यालेस्टाइनी कामदारहरू बोकेका दुईवटा भ्यानसँग ठक्कर दिँदा चार प्यालेस्टाइनीको मृत्यु भयो।युवा प्यालेस्टाइनीहरूले इजरायली सेनाका ट्याङ्क र सैनिकहरूमाथि ढुङ्गा हानेपछि विरोध प्रदर्शनहरू वेस्ट बैंकमा द्रुत रूपमा फैलियो। यसले इजरायली कब्जा विरुद्ध सशस्त्र प्रतिरोधमा संलग्न मुस्लिम ब्रदरहुडको अफ-शूट हमास आन्दोलनको स्थापना पनि गर्यो।
इजरायली सेनाको भारी हातको प्रतिक्रिया तत्कालीन रक्षा मन्त्री यित्जाक रबिन द्वारा वकालत गरिएको "ब्रेक देर बोन्स" नीति द्वारा समेटिएको थियो। यसमा संक्षिप्त हत्याहरू, विश्वविद्यालयहरू बन्द गर्ने, कार्यकर्ताहरूलाई देश निकाला गर्ने र घरहरू ध्वस्त पार्ने कार्यहरू समावेश थिए।
इन्टिफादा मुख्यतया युवा मानिसहरूद्वारा गरिएको थियो र विद्रोहको एकीकृत राष्ट्रिय नेतृत्व द्वारा निर्देशित थियो। इजरायली कब्जा समाप्त गर्न र प्यालेस्टाइन स्वतन्त्रता स्थापना गर्न प्रतिबद्ध प्यालेस्टिनी राजनीतिक गुटहरूको गठबन्धन हो यो।
१९८८ मा, अरब लीगले PLO लाई प्यालेस्टिनी जनताको एकमात्र प्रतिनिधिको रूपमा मान्यता दियो। इन्तिफादा लोकप्रिय आन्दोलन, जन आन्दोलन, नागरिक अवज्ञा, सुसंगठित हडताल र साम्प्रदायिक सहकारीहरू द्वारा विशेषता थियो।
इजरायली मानवअधिकार संगठन बीटसेलेमका अनुसार इन्टिफादाका क्रममा इजरायली सेनाले २ सय ७० जना प्यालेस्टाइनीको ज्यान लिएको थियो जसमा २३७ बालबालिका थिए । १७५,००० भन्दा बढी प्यालेस्टिनी पक्राउ परेका थिए। इन्तिफादाले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई द्वन्द्वको समाधान खोज्न पनि आग्रह गरेको छ ।
ओस्लो वर्ष र प्यालेस्टिनी प्राधिकरण
इन्टिफाडा १९९३ मा ओस्लो सम्झौतामा हस्ताक्षर र प्यालेस्टिनी प्राधिकरण (PA) को गठन संग समाप्त भयो। एक अन्तरिम सरकार जसले कब्जा गरिएको वेस्ट बैंक र गाजा पट्टीको जेबमा सीमित स्व-शासन प्रदान गर्यो।
पीएलओले इजरायललाई दुई-राज्य समाधानको आधारमा मान्यता दियो र प्रभावकारी रूपमा सम्झौताहरू हस्ताक्षर गर्यो। जसले इजरायललाई वेस्ट बैंकको ६० प्रतिशत, र धेरै भूभागको जमिन र जलस्रोतको नियन्त्रण दियो।
PA ले पूर्वी जेरुसेलममा राजधानीको साथ वेस्ट बैंक र गाजा स्ट्रिपमा स्वतन्त्र राज्य चलाउने पहिलो निर्वाचित प्यालेस्टिनी सरकारको लागि बाटो बनाउने थियो, तर त्यो कहिल्यै भएन। PA का आलोचकहरूले यसलाई इजरायली कब्जामा भ्रष्ट उप-कन्ट्र्याक्टरको रूपमा हेर्छन्। जसले इजरायली सेनासँग इजरायल विरुद्ध असहमति र राजनीतिक सक्रियतालाई रोक्नको लागि नजिकबाट सहयोग गर्दछ। १९९५ मा, इजरायलले विभाजित प्यालेस्टिनी क्षेत्रहरू बीचको अन्तरक्रिया तोड्दै गाजा पट्टी वरिपरि इलेक्ट्रोनिक बार र कंक्रीट पर्खाल निर्माण गर्यो।
दोस्रो इन्तिफादा
दोस्रो इन्तिफादा सेप्टेम्बर २८,२००० मा सुरु भयो, जब लिकुड विपक्षी नेता एरियल शेरोनले जेरुसेलमको पुरानो शहर र वरपर हजारौं सुरक्षा बलहरू तैनाथ गरिएका अल-अक्सा मस्जिद परिसरमा उत्तेजक भ्रमण गरे।
प्यालेस्टिनी प्रदर्शनकारी र इजरायली सेनाबीचको झडपमा दुई दिनमा पाँच प्यालेस्टाइनीको मृत्यु हुनुका साथै २०० जना घाइते भए। उक्त घटनाले व्यापक सशस्त्र विद्रोहलाई जन्म दिएको थियो । इन्तिफादाको समयमा, इजरायलले प्यालेस्टिनी अर्थव्यवस्था र पूर्वाधारमा अभूतपूर्व क्षति पुर्यायो।
इजरायलले प्यालेस्टिनी प्राधिकरणद्वारा शासित क्षेत्रहरू पुन: कब्जा गर्यो र एक अलग पर्खाल निर्माण गर्न थाल्यो जसले व्यापक बस्ती निर्माणको साथसाथै प्यालेस्टिनीहरूको जीविकोपार्जन र समुदायहरूलाई नष्ट गर्यो।
बस्तीहरू अन्तर्राष्ट्रिय कानून अन्तर्गत गैरकानूनी छन्, तर वर्षौंको दौडान, सयौं हजार यहूदी बसोबास गर्नेहरू प्यालेस्टिनी भूमि चोरिएको उपनिवेशहरूमा सरेका छन्। प्यालेस्टाइनीहरूका लागि ठाउँ संकुचित हुँदैछ। किनभने बसोबास गर्ने मात्र सडक र पूर्वाधारले ओगटेको वेस्ट बैंकलाई टुक्रा पारेको छ, प्यालेस्टिनी सहरहरू र सहरहरूलाई बान्टुस्तानमा बाध्य पार्दै, कालो दक्षिण अफ्रिकीहरूका लागि पृथक एन्क्लेभहरू जुन देशको पूर्व रंगभेदी शासनले सिर्जना गरेको थियो।
ओस्लो सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको बेला, पूर्वी जेरुसेलम लगायत वेस्ट बैंकमा ११०,००० भन्दा बढी यहूदी बसोबास गर्नेहरू थिए। आज, यो संख्या ७,००,००० भन्दा बढी हो। जुन प्यालेस्टिनीहरूबाट १,००,००० हेक्टेयर (३९० वर्ग माइल) भन्दा बढी जग्गामा बस्छन्।
प्यालेस्टिनी विभाजन र गाजा नाकाबन्दी
पीएलओ नेता यासेर अराफात २००४ मा मरे, र एक वर्ष पछि, दोस्रो इन्तिफादा समाप्त भयो, गाजा पट्टीमा इजरायली बस्तीहरू ध्वस्त भयो, र इजरायली सैनिकहरू र ९००० बसोबास गर्नेहरूले एन्क्लेभ छोडे। एक वर्षपछि प्यालेस्टाइनीहरूले पहिलो पटक आम चुनावमा मतदान गरे। हमासले बहुमत हासिल गरेको छ । यद्यपि, फतह-हमास गृहयुद्ध सुरु भयो, महिनौंसम्म चल्यो, परिणामस्वरूप सयौं प्यालेस्टाइनीहरूको मृत्यु भयो।
हमासले गाजा पट्टीबाट फताहलाई निष्कासित गर्यो, र प्यालेस्टिनी प्राधिकरणको मुख्य पार्टी फताहले वेस्ट बैंकका केही भागहरू पुनः नियन्त्रण गर्न थाल्यो। जुन २००७ मा, इजरायलले हमासलाई "आतंकवाद" को आरोप लगाउँदै गाजा पट्टीमा भूमि, हवाई र नौसेना नाकाबन्दी लगायो।
गाजा पट्टीमा युद्धहरू
इजरायलले गाजामा चार लामो सैन्य आक्रमणहरू सुरु गरेको छ: २००८, २०१२, २०१४, र २०२१ मा। हजारौं प्यालेस्टिनीहरू मारिएका छन्, धेरै बालबालिकाहरू सहित, र दशौं हजार घरहरू, विद्यालयहरू र कार्यालय भवनहरू ध्वस्त भएका छन्।
पुनर्निर्माण असम्भवको छेउमा भएको छ। किनभने घेराबन्दीले स्टिल र सिमेन्ट जस्ता निर्माण सामग्रीहरू गाजा पुग्नबाट रोक्छ। २००८ को आक्रमणमा फस्फोरस ग्यास जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा प्रतिबन्धित हतियारको प्रयोग समावेश थियो।
२०१४ मा, ५० दिनको अवधिमा, इजरायलले १४६२ नागरिकहरू र ५०० बालबालिकाहरू सहित २१०० भन्दा बढी प्यालेस्टिनीहरूलाई मारे। इजरायलीहरूले अपरेशन प्रोटेक्टिभ एज भनिने आक्रमणको क्रममा करिब ११,००० प्यालेस्टाइनीहरू घाइते भएका थिए, २०,००० घरहरू ध्वस्त भएका थिए र आधा लाख मानिसहरू विस्थापित भएका थिए।
स्रोत: अलजजिरा
